कान भरणे
मनुष्यस्वभाव हा सहजरीत्या प्रभावित होणारा आहे. आपल्या आजूबाजूच्या लोकांच्या बोलण्याचा, त्यांच्याशी असलेल्या नातेसंबंधांचा आपल्या विचारसरणीवर आणि निर्णय क्षमतेवर मोठा प्रभाव पडतो. मात्र, प्रत्येकजण आपल्या भल्यासाठीच बोलतो असे नाही. काही वेळा काही लोक हेतूपूर्वक किंवा नकळत आपल्या मनात शंका असतात.
द्विधा, आणि नकारात्मकता निर्माण करतात. अशा परिस्थितीत कोणीतरी आपले कान भरवत आहे, हे ओळखणे अत्यंत गरजेचे आहे.
या लेखात आपण मानसशास्त्रीय दृष्टिकोनातून "कान भरणे" म्हणजे काय, त्याची लक्षणे, त्यामागील मानसिक प्रक्रिया, आणि त्यापासून स्वतःला कसे वाचवावे याविषयी सखोल माहिती घेऊ. तसेच काही वास्तववादी उदाहरणे आणि उपाय सुद्धा पाहू.
"कान भरणे" म्हणजे नक्की काय ?
मानसशास्त्रात "कान भरणे" म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या विचारसरणीवर प्रभाव टाकून त्याला आपल्या इच्छेनुसार विचार किंवा वर्तन करण्यास प्रवृत्त करणे.
ही प्रक्रिया बऱ्याचदा नातेसंबंध, मैत्री, किंवा व्यावसायिक जगतात दिसून येते. कोणी आपले कान भरतोय का, हे ओळखण्यासाठी आपल्याला काही ठराविक गोष्टींकडे लक्ष द्यावे लागेल.
कान भरणाऱ्या व्यक्तींची मानसिकता आणि हेतू :
१. स्वतःचा फायदा करून घेण्याची इच्छा :
काही लोक दुसऱ्याच्या आयुष्यात हस्तक्षेप करून त्याचा फायदा उठवायचा प्रयत्न करतात.
२. मत्सर किंवा ईर्षा :
इतरांपेक्षा वरचढ राहण्यासाठी काही लोक दुसऱ्याला कमी लेखतात आणि त्याच्या मनात शंका निर्माण करतात.
३. सामाजिक किंवा कौटुंबिक राजकारण :
काही वेळा घरगुती वाद किंवा ऑफिसमधील स्पर्धेमुळे लोक दुसऱ्याचे कान भरतात.
४. भावनिक अस्थिरता निर्माण :
जर कोणी तुम्हाला सतत एखाद्य व्यक्तीविषयी नकारात्मक गोष्टी सांगत असेल, तर ते तुमच्या भावनांवर परिणाम करण्यासाठी असू शकते.
कोणीतरी कान भरवत आहे हे ओळखण्याची लक्षणे :
१. अचानक नकारात्मक भावना निर्माण होणे :
जर तुम्हाला कोणाबद्दल आधी चांगले वाटत असेल आणि अचानक त्या व्यक्तीबद्दल शंका, चिडचिड किंवा तिरस्कार वाटू लागला, तर कोणीतरी तुमच्या मनात नकारात्मकता पेरत आहे.
उदाहरण :
कांचनचे तिच्या सहकारी मित्राशी चांगले संबंध होते. मात्र, एका नवीन सहकाऱ्याने कांचनला तो मित्र खूप लबाड आहे असे वारंवार सांगितले. काही काळाने कांचन त्या मित्राशी संशयाने वागू लागली.
२. तुमचा दृष्टिकोन अचानक बदलणे :
जर कोणाच्या बोलण्यामुळे तुम्ही कोणाबद्दल अनपेक्षित निष्कर्ष काढत असाल, तर त्यामागे कान भरण्याची प्रक्रिया असू शकते.
उदाहरण :
राजाराम त्याच्या बॉसने सांगितले की, "तुझा मित्र तुझ्या बद्दल चुकीच्या गोष्टी पसरवत आहे." त्यानंतर राजाराम आपल्या मित्राशी वागताना सावध झाला, जरी त्याला त्याचा मित्र कधीही संशयास्पद वाटला नसेल तरीही.
३. तुमच्यात संभ्रम आणि गोंधळ निर्माण होणे
जर एखाद्या व्यक्तीच्या बोलण्यामुळे तुम्हाला तुमच्या स्वतःच्या नात्यांबद्दल किंवा निर्णयांबद्दल संभ्रम वाटू लागला, तर ती कान भरण्याची लक्षणे असू शकतात.
उदाहरण :
सारिका आणि तिच्या सासूचे संबंध सुरुवातीला चांगले होते. मात्र, तिच्या जावयाने सतत सांगितले की, "तुझ्या सासूला तू आवडत नाहीस," यामुळे तिचा आपल्या सासूशी गोडसर वागण्याचा दृष्टिकोन बदलला.
४. व्यक्ती सतत तुम्हाला इतरांपासन तोडण्याचा प्रयत्न करते :
कान भरणारी व्यक्ती तुम्हाला ज्या लोकांविषयी नकारात्मक विचार देते, त्यांच्यापासून लांब ठेवण्याचा प्रयत्न करते.
उदाहरण :
शरदला त्याच्या मित्राने सतत सांगितले की, "तुझ्या कुटुंबाला तुझी किंमत नाही." त्यामुळे शरद हळूहळू कुटुंबापासून दूर जाऊ लागला.
५. कान भरणारी व्यक्ती स्वतःला नेहमी निर्दोष दाखवते :
अशा व्यक्ती स्वतःची बाजू नेहमी बरोबर असल्याचे दाखवतात आणि इतर चुकीचे आहेत असे सांगतात.
उदाहरण :
एका सहकाऱ्याने प्रमिलाला सांगितले की, "बॉस तुला प्रमोशन देणार नव्हता, मी त्याच्याशी बोलून तुला संधी मिळवून दिली." यामुळे प्रमिला त्या सहकाऱ्याच्या प्रेमात पडली, पण प्रत्यक्षात तो तिच्या विश्वासाचा गैरफायदा घेत होता.
कान भरणाऱ्या लोकांपासून स्वतःला कसे वाचवावे?
१. वस्तुस्थिती तपासा
कोणी काही सांगितल्यावर लगेच विश्वास ठेवण्याऐवजी, त्या गोष्टीची सत्यता पडताळून पाहा. दुसऱ्या बाजूचेही मत ऐका.
उदाहरण :
जर कोणी सांगितले की, "तो तुझ्यावर रागावला आहे," तर थेट त्या व्यक्तीशी बोला आणि सत्य जाणून घ्या.
२. स्वतःच्या भावना समजून घ्या :
तुमच्या मनात अचानक कोणाबद्दल बदल झाला का? हा बदल स्वतःच्या निरीक्षणावर आहे की दुसऱ्याने सांगितलेल्या गोष्टींवर?
उदाहरण :
प्रकाश त्याच्या मित्राबद्दल वाईट वाटू लागले, पण नंतर त्याने लक्षात घेतले की, हे त्याच्या ऑफिसमधील सहकाऱ्याने सांगितलेल्या गोष्टींमुळे झाले आहे.
३. नकारात्मक बोलणाऱ्या व्यक्तींपासून सावध रहा :
काही लोक नेहमी नकारात्मक बोलतात आणि इतरांविषयी वाईट, पसरवतात. अशा लोकांपासून अंतर ठेवा आणि त्यांच्या बोलण्याचा प्रभाव टाळा.
उदाहरण :
श्रेयाने ऑफिसमध्ये लक्षात घेतले की, एक सहकारी सतत इतरांविषयी वाईट बोलतो. तिने त्याच्याशी जास्त संवाद टाळला आणि स्वतःचा विचार स्पष्ट ठेवला,
४. स्वतःच्या निर्णयक्षमतेवर विश्वास ठेवा :
कान भरणाऱ्या लोकांचा प्रभाव कमी करण्यासाठी स्वतःच्या निर्णयांवर विश्वास ठेवा. इतरांचे मत ऐका, पण अंतिम निर्णय स्वतःच्या अनुभवानुसार असतो.
उदाहरण :
संजयला त्याच्या मित्राने सांगितले की, "तो तुझ्याशी प्रामाणिक नाही." पण संजयने स्वतःच्या अनुभवावर विश्वास ठेवून त्याच्या मित्राशी मैत्री टिकवली.
५. संवाद साधा आणि खुलेपणाने चर्चा करा :
जर कोणी तुम्हाला कोणाविषयी वाईट बोलत असेल तर त्या व्यक्तीशी थेट बोला. अफवा ऐकून निष्कर्ष काढू नका.
उदाहरण :
प्रार्थना तिच्या बहिणीबद्दल चुकीची माहिती देण्यात आली. तिने थेट तिच्या बहिणीशी बोलून वस्तुस्थिती स्पष्ट केली.
कोण कान भरवत आहे हे ओळखणे आणि त्याचा तुमच्या विचारसरणीवर परिणाम होऊ न देणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. कोणतीही गोष्ट ऐकल्यावर ती तर्कसंगत आहे का, हे तपासणे गरजेचे आहे. आपले नातेसंबंध, निर्णय आणि आयुष्य इतरांच्या मतांवर आधारलेले नसावे.
स्वतःच्या मनावर विश्वास ठेवा, वस्तुस्थितीची शहानिशा करा आणि कोणत्याही गोष्टीवर विचारपूर्वक निर्णय घ्या. जर तुम्ही हे लक्षात ठेवलंत, तर कोणत्याही कान भरणाऱ्या व्यक्तीचा प्रभाव तुमच्यावर पडणार नाही !
आणि कान भरणारेही आपोआप शांत होतील...
प्रस्तुत मानसशास्त्रीय लेख तुम्हाली कसा वाटला.....? जरूर कळवा. तुमची प्रतिक्रिया आमच्यासाठी महत्त्वाची आहे.
तुम्ही सुद्धा कमेंट बॉक्समध्ये एखादा विषय लेखनासाठी सुचवू शकता. त्यावर लवकरात लवकर आम्ही लेख प्रकाशित करण्याचा प्रयत्न करू.
तसेच हा उपयोगी लेख उपयोगी लोकांना जास्तीत जास्त शेअर करा.
धन्यवाद,
विशाल डोळस
मराठी ब्लॉगर
टिप्पण्या