एका जिवलग आत्म्याची गोष्ट

UDISE Plus चा उपयोग काय आहे?
UDISE म्हणजे "शिक्षणासाठी युनिफाइड डिस्ट्रिक्ट इन्फॉर्मेशन सिस्टम." हा एक सरकारी उपक्रम आहे जो भारतात शाळा आणि शिक्षणाशी संबंधित सर्वसमावेशक डेटा संकलित आणि राखण्यासाठी वापरला जातो. UDISE चे प्राथमिक उद्दिष्टे आणि उपयोग यात समाविष्ट आहेत:
UDISE+ ही भारतातील केंद्रीय शालेय शिक्षण व्यवस्थापन प्रणाली आहे, जिला Department of School Education & Literacy, Ministry of Education, सरकार आणि National Informatics Centre (NIC) व्यवस्थापित करते. ती UDISE प्रमाणेच एक डाटा व्यवस्थापन प्रणाली आहे, परंतु ही ऑनलाईन आणि रिअल-टाइम डेटा कलेक्शनसाठी अधिक सुधारित आवृत्ती आहे
डेटा संकलन:
UDISE चा वापर शाळा, विद्यार्थी आणि शैक्षणिक पायाभूत सुविधांबद्दल विस्तृत माहिती गोळा करण्यासाठी केला जातो. या डेटामध्ये शाळांची संख्या, नावनोंदणीचे आकडे, शिक्षकांचे तपशील, शाळांमधील सुविधा आणि अधिक माहिती समाविष्ट असू शकते.
शैक्षणिक नियोजन:
UDISE द्वारे संकलित केलेला डेटा शैक्षणिक नियोजन आणि धोरण तयार करण्यासाठी मौल्यवान आहे. हे प्राधिकरणांना संसाधन वाटप, पायाभूत सुविधांचा विकास आणि शिक्षणाची गुणवत्ता सुधारण्याबद्दल माहितीपूर्ण निर्णय घेण्यास मदत करते.
देखरेख आणि मूल्यमापन:
शैक्षणिक कार्यक्रम आणि धोरणांच्या प्रगतीवर लक्ष ठेवण्यासाठी UDISE डेटाचा वापर केला जाऊ शकतो. हे विविध उपक्रमांच्या परिणामकारकतेचे मूल्यांकन करण्यासाठी आधार प्रदान करते.
पारदर्शकता आणि उत्तरदायित्व:
UDISE सार्वजनिक आणि भागधारकांना डेटा उपलब्ध करून शैक्षणिक क्षेत्रातील पारदर्शकता आणि जबाबदारीला प्रोत्साहन देते. हे सुधारणे आवश्यक असलेले क्षेत्र ओळखण्यात मदत करू शकते.
संसाधन वाटप:
UDISE द्वारे गोळा केलेला डेटा निधी, शिक्षक आणि पायाभूत सुविधांसह संसाधनांचे वाटप करण्यात मदत करू शकतो, ज्यांची सर्वात जास्त गरज आहे.
संशोधन आणि विश्लेषण:
संशोधक आणि धोरणकर्ते अभ्यास करण्यासाठी आणि शिक्षणातील ट्रेंडचे विश्लेषण करण्यासाठी UDISE डेटा वापरू शकतात. यामुळे पुराव्यावर आधारित निर्णय होऊ शकतो.
थोडे सोप्या भाषेत समजून घेऊया :
UDISE+ प्रणालीतील प्रमुख मॉड्यूल्स खालीलप्रमाणे:
School Profile & Facility Module
शाळेच्या भौतिक आणि सुविधात्मक माहितीचा तपशील—ठिकाण, माध्यम, वर्ग, सुविधा—इत्यादींचा समावेश.
Teacher Module
शिक्षकांची माहिती—पात्रता, प्रशिक्षण, नियुक्ती माहिती यांचा व्यवस्थापनासाठी वापर. Login साठी शाळेचा UDISE कोड आणि Block MIS कडून दिलेली पासवर्ड वापरली जाते.
Student Module (SDMS)
विद्यार्थी संबंधी डेटाचे अपडेट—प्रवेश, वर्ग संक्रमण, घट, PEN (Permanent Enrollment Number) यांसारखी अद्यतने. हा मॉड्यूल SDMS (Student Database Management System) अंतर्गत येतो.
Reporting Module
विविध प्रकारचे Reports—शाळा, ब्लॉक, जिल्हा, राज्य आणि थीमाधारित रिपोर्ट्स तयार करण्यासाठी उपलब्ध.
School Directory / User Management
युझर्स, शाळा निर्देशिका व युझर व्यवस्थापनासाठी उपयोगी मॉड्यूल.
प्रत्येक विद्यार्थी यासाठी एक अद्वितीय 11-अंकी PEN मिळतो, जो त्याच्या शैक्षणिक प्रवासात तोच राहतो—शाळा बदलल्यासही.
प्रत्येक शाळेला UDISE+ सिस्टिममध्ये एक 11-अंकी UDISE कोड दिला जातो—राज्य, जिल्हा, ब्लॉक, शाळा अशी रचना.
हा कोड शाळेची अद्वितीय ओळख असून, बऱ्याच सरकारी योजनेशी लिंक होतो.
डेटा-चालित निर्णय¬क्षमता (Data-Driven Decision-Making): रिअल-टाइम आणि अचूक डेटा धोरणात्मक नियोजन, निधी वाटप किंवा NEP-2020 लागू होण्यासाठी उपयोगी.
पारदर्शकता (Transparency): ऑडिट ट्रेल्स आणि व्हॅलिडेशन चेक्समुळे डेटा विश्वसनीयता वाढते.
प्रभावी प्रकारे निधी आणि संसाधन वाटप (Resource Allocation): शाळांच्या वास्तविक गरजा ओळखून निधी आणि सुविधा मिळतात.
2025-26 डेटा कलेक्शन: नवीन इंटरफेस, डेटा एंट्री प्रक्रियांचे सुलभ रूप, अधिक तांत्रिक समर्थन—या सर्व गोष्टींची सुरुवात झाली आहे. शाळा, शिक्षक आणि विद्यार्थ्यांचा विषद डेटा यंत्रणेत एकात्मिकपणे जमा केला जातो.
महाराष्ट्रातील एकात्मिक प्रणाली: UDISE आणि SARAL या दोन्ही शैक्षणिक डेटाचा Concept एकत्रीकरण सुरु आहे. त्यामुळे शिक्षकांना एकाच प्रणालीतून डेटा एंट्री करता येणार आणि गैरवापर कमी होणार.
टिप्पण्या